Deadname – “Cái tên đã chết” đang được sử dụng như một cách thức tiêu cực, thể hiện định kiến và sự miệt thị với người chuyển giới.

Với sự thừa nhận quyền của người chuyển đổi giới tính theo Bộ luật dân sự sửa đổi năm 2015, cái nhìn với người chuyển giới trong xã hội đã phần nào thoải mái hơn, tạo điều kiện để nhiều người chuyển giới sẵn sàng công khai bản dạng giới của cá nhân. Tuy nhiên, người chuyển giới vẫn phải đương đầu với nhiều thách thức, đặc biệt là định kiến xã hội, trong đó có những hành vi kỳ thị mới như “deadname”.

Deadname, theo nghĩa đen là “cái tên đã chết”, với cộng đồng người chuyển giới, đây thường là tên khai sinh của họ trước khi định giới, trong trường hợp họ đã thay đổi tên và muốn được gọi bằng tên mới, không muốn sử dụng tên cũ. Deadname có thể được xác định thông qua ngôn ngữ nói khi giao tiếp, và ngôn ngữ viết được thể hiện trên giấy tờ. Tại Việt Nam, luật về người chuyển giới đang trong quá trình xây dựng, nên chưa có các hướng dẫn cụ thể về việc đổi tên trên các giấy tờ hành chính đối với người chuyển giới, nhưng trong các loại giấy tờ không cần đảm bảo về mặt pháp lý, người chuyển giới vẫn mong muốn được ghi nhận bằng tên mới của mình.

“Deadnaming” được hiểu là hình thức gọi tên người khác bằng deadname, có thể do nhầm lẫn và thói quen từ trước, nhưng trong nhiều trường hợp lại mang sắc thái tiêu cực, thể hiện thái độ định kiến, miệt thị và phản đối sự xuất hiện của người chuyển giới. Dù vô tình hay cố ý, deadname cũng gây ảnh hưởng đối với người chuyển giới, đặc biệt trong nhiều trường hợp, deadname được sử dụng như công cụ công kích cá nhân, có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng hơn. Ở mức cơ bản, gọi ai đó bằng deadname là một hành động không lịch sự, thể hiện sự thiếu tôn trọng cá nhân và những gì người đó phát ngôn hoặc mong muốn được nhìn nhận. Ở mức độ cao hơn, deadname thường gợi lại những ký ức khó khăn, đau khổ nhiều người chuyển giới không muốn đề cập, nhất là với sự kỳ thị, phủ định sự tồn tại của người chuyển giới, hằn sâu và trói buộc định kiến vào một con người. Thay đổi tên mới là cách nhiều người chuyển giới kiến tạo tương lai của họ. Không một người chuyển giới nào muốn bị coi thường hoặc trở thành đối tượng bị giễu cợt, khi họ đã chấp nhận những nỗi đau, vượt qua định kiến từ gia đình và xã hội, đánh đổi rất nhiều để thực hiện can thiệp phẫu thuật y học và có cuộc sống như hiện tại.

Khi nhìn rộng ra cả cộng đồng người chuyển giới, deadname có thể gây ảnh hưởng tiêu cực ở nhiều khía cạnh. Khi nó trở thành một trào lưu, làm khắc sâu định kiến đối với người chuyển giới và bình thường hóa việc miệt thị người chuyển giới bằng deadname, sẽ tạo ra một tiền lệ xấu, tạo ra mâu thuẫn và khoảng cách, thậm chí đối chọi giữa những người chuyển giới và những nhóm khác. Mặt khác, nếu coi deadname là một trò đùa hoặc chỉ áp dụng đối với một vài cá nhân nhất định, điều này không chỉ khơi lại nỗi đau nhiều người muốn chôn vùi cùng deadname, mà còn cho thấy deadname không được coi trọng và nhìn nhận thiếu nghiêm túc. Cùng với việc chứng kiến những hậu quả của việc miệt thị bằng deadname đối với một vài cá nhân, liệu cộng đồng người chuyển giới có cảm thấy an toàn khi bất cứ lúc nào câu chuyện giới tính và quá khứ có thể được sử dụng làm công cụ tấn công cá nhân.

Rõ ràng rằng sự phủ định và miệt thị người chuyển giới vẫn đang tồn tại xung quanh chúng ta. Có những nỗi đau không phải chỉ của một hoặc một vài cá nhân, mà thêm một chút đã trở thành vết thương của nhiều người. Vì vậy, xin đừng dùng deadname như một thứ vũ khí, bởi ai cũng cần được tôn trọng.

Hãy tham gia sinh hoạt định kỳ cùng chúng tôi để có cơ hội chia sẻ kinh nghiệm, nói lên tiếng nói của bạn và học hỏi từ cộng đồng LGBT. Đăng ký là thành viên tại trang web: https://songhanhphuc.info/ để tham gia và chia sẻ bạn nhé.

Mạc Phi